ویپاد؛ ترابانک پاسارگاد، چند وقتی است در بازار نوپای BNPL ایران راه بازکرده و توانسته به بازیگری جدی در این بازار تبدیل شود. گرچه بیش از چند ماه از عمر محصول پشتوانه نمی‌گذرد اما طی همین زمان محدود، به صدها شهر و روستا رفته و تجربه جدیدی را در دریافت اعتبار آنی خرید، برای مشتریانش رقم زده است.
محمد آجدانی، معاون بانکداری نوین شرکت داتین در خصوص فعالیت محصول ویپاد توضیح می‌دهد: «ویپاد؛ ترابانک پاسارگاد یک بانک تماماً دیجیتال است و تمرکزش ارائه اعتبار خرد به اشخاص حقیقی است. ما در بیش از هزار شهر و در نزدیک به دو هزار روستا مشتری دارای حساب دیجیتال داریم. با این دامنه پوشش جغرافیایی و به‌واسطه ویپاد، بانک پاسارگاد توانسته پوشش جغرافیایی خود را صددرصدی کند و به‌این‌ترتیب تمرکز بر بانکداری خرد در آن جدی‌تر شده است.»
آجدانی در توضیح عملکرد ویپاد می‌گوید: «تا به اینجا ویپاد طبق برنامه عمل کرده و طی یک سال گذشته ما روی ایجاد زیرساخت و بهبود فرایند متمرکز بوده و نخواسته‌ایم بی‌محابا وارد بازار شویم.»
وفاداری برند ویپاد به تاریخ برند بانک پاسارگاد
او دلیل این احتیاط را بیش از هر چیز مربوط به وابستگی و وفاداری برند ویپاد به بانک پاسارگاد می‌داند و معتقد است در این پروژه باید طوری عمل می‌شد که تصویر برند پاسارگاد آسیبی نبیند.
ویپاد به ایجاد زیرساخت‌های مربوطه خیلی تأکید دارد؛ چراکه اگر در کار بانکداری سنتی بیش از ۹۰ درصد بحث پشتیبانی روی دوش شعبه‌هاست، در بانکداری دیجیتال حالا تمامی این کارها باید در یک دفتر، پشتیبانی شود.
معاون بانکداری نوین داتین در این باره توضیح می‌دهد: «جایی که از زیرساخت‌ها نام می‌برم، شامل یک دسته موارد است؛ محصول باید با بازدهی مناسب و حداقل خطا کار کند. همچنین بحث پشتیبانی از مشتری موضوع مهمی است و سازوکاری باید ایجاد شود که پشتیبانی بتواند هر مشکلی را که برای مشتری ایجاد می‌شود، رفع کند. بنابراین این کار بخش اجرایی سنگینی دارد. بخشی از جریان ایجاد زیرساخت هم مربوط به فرایندهای داخلی ما بود و عمده زیرساخت‌ها درون گروه پاسارگاد اتفاق افتاده است.»
ویپاد تسهیلات خرد خود را در قالب اعتبار خرید، بدون ضامن و وثیقه و با نام «پشتوانه» در اختیار کاربر قرار می‌دهد. در تعریف عمومی فناوری‌های مالی به چنین سرویسی BNPL گفته می‌شود، بااین‌حال آجدانی تأکیدی بر نام‌گذاری این محصول، تحت عنوان BNPL ندارد.
او با طرح یک پرسش بیان می‌کند: «همیشه با همکاران درباره این تعاریف بحث داریم اما من تفاوت‌های جزئی این نام‌ها را درک نمی‌کنم، حالا اینکه بگوییم بانک دیجیتال یا نئوبانک چه تفاوتی دارد و این تفاوت چقدر مهم است؟»
آجدانی معتقد است، مجموعه‌ای که اولاً به‌صورت دیجیتال و کاملاً غیرحضوری خدمات می‌دهد، دوم داده‌محور و در نهایت مشتری‌مدار است، یعنی دارای سه مولفه اصلی بانکداری دیجیتال است. حالا نامش را هر چه بگذاریم مهم نیست، مهم این است که این سه مولفه را اصل و مبنا قرار دهیم.
ویپاد به دنبال ساختن تاریخچه مالی برای افراد بدون شناسنامه مالی
آجدانی درباره ویپاد و شیوه کار آن می‌گوید: «ما یک اعتبار خرد مصرفی با نام پشتوانه تعریف کردیم که جامعه مورد هدف آن دهک‌های میانی است. این اعتبار در حال حاضر از یک میلیون تومان تا پنج میلیون تومان به‌صورت پلکانی برای کاربر افزایش پیدا می‌کند. ما تاکنون در بیش از ۷۰۰ روستا و هزار شهر، مشتری پشتوانه داشتهایم و این کارنامه عملکردی خوبی است.»
طبق صحبت‌های آجدانی، در ویپاد، کاربران اعتبارسنجی عجیب‌وغریبی نمی‌شوند و خبری از مقررات سخت‌گیرانه بانک‌ها در اینجا نیست. او در این خصوص می‌گوید: «ما عموماً با اقشاری طرف هستیم که تاریخچه مالی خاصی ندارند، خیلی از این افراد تا حالا وام نگرفته‌اند و دسته‌چک ندارند. ما یک اعتبارسنجی حداقلی گذاشتیم مبنی بر اینکه مشتری از قبل به ما و به شبکه بانکی بدهکار نباشد و چک برگشتی نداشته باشد؛ بنابراین در اعتبارسنجی اولیه فقط این برای ما مهم است و بعد از آن مشتری را طبق رفتاری که در سرویس خود ما دارد، اعتبارسنجی می‌کنیم. در واقع ما خودمان برای مشتری تاریخچه مالی می‌سازیم.»
بنابراین درحالی‌که بانک‌ها در اعتبارسنجی بر احراز خوش‌حسابی و تمکن مالی تسهیلات گیرنده تأکید دارند اما در ویپاد فقط موارد خط قرمز مانند داشتن بدهی بانکی کنترل می‌شود.
آجدانی الگوی جاری در ویپاد را تحت تاثیر تجربه‌های جهانی می‌داند. بنابراین با استناد به تجارب موجود در جهان، در این محصول با اعطای مبلغ یک میلیون تومان به مشتری اعتماد می‌دهد و اگر او در بازپرداخت رفتار مناسبی داشت، مبلغ تسهیلات به پله بعدی ارتقا پیدا می‌کند.
در ویپاد هیچ ضمانتی لازم نیست و اگر مشتری اعتبار دریافتی را بازنگرداند، در سیستم بانکی کشور بدحساب شناخته شده و در افتتاح حساب جدید و دریافت تسهیلات دچار مشکل می‌شود.
او عنوان می‌کند: «در کشور ما بخش کوچکی از جامعه بخش زیادی از منابع را در اختیار دارند، بنابراین عدالت اجتماعی دچار مسئله است. اکثر مردم چون نمی‌توانند تضامین لازم را به بانک‌ها ارائه کنند، از دریافت تسهیلات محروم مانده‌اند. ما برای تغییر این وضعیت از تسهیلات خرد شروع و این شرایط را فراهم کردیم که کسانی که اتفاقاً تاکنون تسهیلاتی دریافت نکرده‌اند، تسهیلات دریافت کنند. در این فرایند، مشتری محدودیتی هم در تعداد تسهیلات دریافتی ندارد. ما نام این مدل را حساب پشتوانه گذاشتیم و این محصول به‌نوعی یک پشتیبان برای مشتری است که اگر در خرج روزمره دچار مشکل شد از آن استفاده کند.»
هدف ویپاد افزایش قدرت خرید است، نه فروش
در ادامه آجدانی بیشتر درباره حساب پشتوانه در ویپاد توضیح می‌دهد: « حساب پشتوانه به نوعی، سرویس BNPL است. بستر اصلی BNPL در دنیا معمولا پلتفرمهای فروش کالا و خدمات است. البته مواردی هم هست که این طور نباشد. اما ما چون بانک هستیم کالا و خدماتی نمی‌فروشیم، اعتبار خرید به مشتری می‌دهیم. مشتری، این اعتبار را در هر جایی که دوست داشته باشد، چه آنلاین و چه حضوری می‌تواند خرج کند. هیچ محدودیتی برای مشتری ایجاد نمی‌کنیم اما مشتری اعتبار را نمی‌تواند نقد کند. پس اسم این اعتبار ویپاد، الان خرید کن و بعدا پول را پرداخت کن، است.»
در طرح‌های مختلف ویپاد، عدد دوره تنفس متفاوت است. شروع اعطای تسهیلات در ویپاد یک میلیون تومان است. مشتری هفت روز فرصت دارد، اعتبار را مصرف کند. بعد از هفت روز اگر از اعتبار خود استفاده نکند، اعتبار دریافتی دیگر قابل استفاده نیست و در صورت هزینه اعتبار دریافتی، بعد از هفت روز، صورت‌حساب صادر می‌شود و مشتری یک ماه فرصت دارد آن را بازگرداند. البته یک فرصت یک‌ماهه نیز برای تمدید وجود دارد. دوره بازگشت در اعتبار دو میلیون‌تومانی حداکثر سه ماه و در سه میلیون‌تومانی حداکثر چهار ماه است.
آجدانی درمورد نرخ نکول ویپاد نیز تأکید می‌کند: «ما برای فردی که در بازگشت تسهیلات نیاز به زمان بیشتری دارد، این امکان را فراهم کردیم که کارمزد را پرداخت کند و با تأخیر، بازپرداخت را انجام دهد. بازگشت پول اصولاً به تصمیم مشتری ربط دارد. مشتری اگر نخواهد تسهیلات دریافتی را بازگرداند، اصولاً تمدید هم نمی‌کند. چون باید کارمزد تمدید را پرداخت کند. عموما کسانی مهلت بازپرداخت خود را تمدید میکنند که می‌خواهند تسهیلات دریافتی را بازگردانند اما اکنون مشکل داشته و امکان بازپرداخت اعتبار دریافتی خود را ندارند.»
آجدانی با اشاره به نقش ویپاد در بازار BNPL تأکید می‌کند که حداقل الان در این نوع سرویس، ویپاد رقیبی ندارد. او در ادامه می‌گوید: «این آفت در کشور ما وجود دارد که با نگاه مرکزنشینی به همه چیز توجه می‌شود. پوشش ارائه خدمت در یک کشور ۸۵ میلیون‌نفری چقدر است؟ مردم در شهرهای کوچک و روستاها چقدر از نیازشان را توسط پلتفرمهای آنلاین فروش کالا و خدمات تأمین میکنند؟ محصولات و سرویس‌های مشابه موجود، هرکدام بر اساس سیاست‌های کسب‌وکاری خود برای افزایش فروش کالا و خدمات اعتبار ارائه میکنند. درصورتی‌که هدف ما در ویپاد افزایش قدرت خرید مردم است نه افزایش فروش.»
او معتقد است: «در ویپاد روی پله اول ریسک کرده و به مشتری اعتماد می‌کنیم اما مبالغ باید تغییر کند. همان‌طور که همین‌الان هم سقف تسهیلات در ویپاد را از ۳ میلیون تومان به ۵ میلیون تومان افزایش داده‌ایم. اما برای مبالغ بالاتر باید جامعه هدف آن فرق کند. اعطای مبلغ بزرگ‌تر برای افراد دهک‌های درآمدی پایین، بدون توجه به قدرت بازپرداخت آنها، در تنگنا قراردادن آنهاست و برای کسب‌وکار نیز مشکل ایجاد می‌کند. برای این دهک‌ها اعداد فعلی ما مورد قبول است، چراکه کارکرد آن برای خرج‌های روزمره است. اما مبالغ بالاتر نیز خواهیم داشت که برای دهک‌های بالاتر خواهد بود.»
دهک‌های بالاتر درآمدی؛ جامعه مورد هدف آتی ویپاد
آجدانی از برنامه‌های آتی ویپاد خبر می‌دهد و می‌گوید: «طی چند ماه آینده سقف تسهیلات را به شکل جدی افزایش داده و چندبرابر خواهیم کرد. دهک‌های مختلف، سبد مصرفی متفاوتی دارند. دهک‌های میانی عمده درآمدشان صرف هزینه حمل‌ونقل، مسکن و خوراک می‌شود و دهک‌های بالاتر هزینه‌های گردشگری، تفریح و سرگرمی، آموزش، بهداشت و درمان در سبدشان پررنگ‌تر است، چراکه سبدشان بزرگ‌تر است. ما همچنان اعتبار را محدود به هزینه‌کرد مورد خاصی نمی‌کنیم و قدرت اختیار انتخاب برعهده کاربر است اما پیش‌بینی می‌کنیم تسهیلات دریافتی دهک‌های بالاتر، بیشتر به سمت موارد ذکرشده برود. البته در مبالغ بالاتر یک مقدار اعتبارسنجی ما نیز مفصل‌تر و با کنترل جزئیات بیشتری خواهد بود.»
داتین
راهکارها
سرمایه‌های انسانی
ارتباطات