لیلا پاکروان‌نژاد، مدیرمحصول بانکداری دیجیتال داتین در نخستین سری از سمینارهای نرم‌افزاری دانشگاه صنعتی شریف به ارائه‌ای تحت عنوان «چارچوب چابک مقیاس‌شده» پرداخت و جدیدترین تجربیات خود درباره رویکرد اجایل را برای حاضران تشریح کرد.
دانشگاه صنعتی شریف، دهم و یازدهم خردادماه، میزبان نخستین سری از سمینارهای نرم‌افزاری دانشگاه صنعتی شریف با نام Sharif Software Seminar Series یا S4 بود که با همراهی داتین و مدرسه داتین برگزار شد. هدف از برپایی این رویداد، گسترش دانش نرم‌افزاری حاضران بود و متخصصان نرم‌افزاری از تجربه‌های خودشان گفتند. لیلا پاکروان‌نژاد، مدیرمحصول بانکداری دیجیتال داتین نیز یکی از سخنرانان S4 بود که در آن درباره رویکرد اجایل گفت و تجربه‌هایش را به اشتراک گذاشت.
اهمیت نتیجه و نتیجه‌گرایی
پاکروان‌نژاد در ابتدای صحبت‌های خود به اهمیت نتیجه‌گرایی پرداخت و گفت: «ما در دوران تحصیل، روی پروژه‌های مختلف وقت می‌گذاشتیم. در پایان، مستنداتی کامل آماده می‌کردیم ولی خروجی عملیاتی نداشتیم. من به یاد ندارم در آن دوره، تیمی خروجی عملیاتی داشته باشد. هرچند کار و نتیجه مهم بود اما وجود نداشت. نمرات ما خوب بود و انتظارات بالا. همان زمان جرقه‌ای در ذهن من ایجاد شد که جایی از این شیوه کارکردن می‌لنگد. این چیزی نیست که باید در دنیای واقعی وجود داشته باشد. هر طور بود، دوره لیسانس تمام شد و اواخر فوق لیسانس رسید. ما آن زمان می‌گفتیم دانشجو هستیم و بعد از اتمام این دوره به سراغ کار می‌رویم ولی امروز دانشجوهای زیادی را می‌بینم که همزمان هر دو را پیش می‌برند. کار را حین تحصیل تجربه می‌کنند که این، اتفاق خوب و خوشایندی است.»
او به چگونگی حضور خود در فناپ اشاره کرد و گفت: «بعد از اتمام تحصیل، وارد فناپ شدم؛ شرکتی تازه تاسیس که زیرمجموعه‌ای نداشت و کل سرمایه‌های انسانی آن حدود 50 نفر بودند. رسالت شرکت و چرایی ایجاد آن، نوشتن کربنکینگ برای بانک تازه تاسیس پاسارگاد بود. من اوایل کار به همین منظور به آن مجموعه پیوسته بودم. اینکه کربنکینگ، سوئیچ بانکی و همه پکیجی که یک بانک به آن نیاز دارد را بنویسیم. اینجا خیال من راحت بود که قرار است کار، خروجی داشته باشد. این سیستم کار می‌کرد و من فرصت داشتم که کار را پیاده‌سازی، طراحی و مدل کنم. درواقع خیال ما راحت بود که کل سیستم را می‌شناسیم و می‌توانیم در زمانی مشخص، کار را پیاده کنیم ولی در این بین چه اتفاقاتی افتاد؟»
پاکروان‌نژاد با طرح این پرسش به صحبت‌های خود ادامه داد: «هنوز سیستم را پیاده نکرده بودیم و درحالی که برآوردها، مدل‌سازی و تحلیلمان را انجام می‌دادیم و کم‌کم وارد فاز پیاده‌سازی شده بودیم، مرتبا از ما تغییر خواسته می‌شد. سوال ما این بود که مگر این سیستم ثابت نیست و این همه مدت کار نمی‌کرد؟ آن زمان خیلی درک نمی‌کردیم که بازار صبر نمی‌کند تا ما در طول یک یا دو سال این کار را پیاده کنیم. ما می‌خواستیم گام‌به‌گام جلو برویم. یعنی ابتدا سیستم فعلی را ارائه بدهیم و بعد تغییراتی را که می‌خواهند پیاده کنیم ولی بعدها متوجه شدیم این‌طور نمی‌شود کار را به سرانجام رساند.»
اجایل و بحران توسعه‌نرم‌افزار
اوایل دهه 1990 بحرانی به نام بحران توسعه نرم‌افزار اتفاق افتاده بود. بحران به این صورت بود که وقتی نیاز کسب‌و‌کار اعلام می‌شد تا زمانی که نرم‌افزار به دستشان برسد، نیاز بیات شده بود. در آن دهه فاصله زمانی درخواست تا تولید نرم‌افزار، حدود سه سال طول می‌کشید. برای حل مشکل، تعدادی از سران نرم‌افزار دنیا در سال 2001 در یک پیست اسکی جمع می‌شوند و با هم گپ‌وگفت می‌کنند. سه روزه مانیفستی درمورد اجایل درمی‌آورند و اجایل را به دنیا معرفی می‌کنند. پاکروان‌نژاد با ذکر این مقدمه در تشریح رویکرد اجایل گفت: «اجایل، چهار ارزش بیشتر ندارد و این چهار مورد معجزه می‌کند. در اجایل، افراد و تعاملات، بیشتر از فرایندها ارزش و اصالت دارند؛ یعنی آدم‌ها و ارتباطات مهم هستند.»
او به ذکر مواردی درباره اهمیت مهارت‌های نرم پرداخت؛ آنها را موضوعاتی مهم‌تر از دانش فنی قلمداد کرد و گفت: «ما فکر می‌کنیم دولوپر هستیم و باید کد بزنیم. مهم نیست که چطور با بقیه رفتار کنیم و ارتباط داشته باشیم. ولی این حرف را بعد از این همه سال تجربه از من بپذیرید که موضوع ارتباطات و مهارت‌های نرم، بسیار مهم‌تر از دانش فنی، تخصص و تجربه است. دانش تخصصی با هوش نسبی قابل یادگیری و قابل آموزش است، ولی این مهارت‌ها را باید بخواهیم و تلاش کنیم تا در زندگی‌مان جاری شود.»
مدیرمحصول بانکداری دیجیتال داتین به تشریح مورد دیگری از رویکرد اجایل پرداخت و گفت: «در رویکرد اجایل، نرم‌افزار کاربردی بیشتر از مستندات کامل و جامع ارزش دارد. اینکه درنهایت خروجی چیست، مهم است. گاهی آدم‌ها خوب کار می‌کنند ولی انگار نتیجه‌گرایی وجود ندارد و این موضوع بسیار رخ می‌دهد.»
به گفته پاکروان‌نژاد در اجایل، نرم‌افزار کاربردی بیش از مستندات جامع ارزشمند و همکاری با مشتری بیشتر از مذاکره درباره قرارداد، مهم است. مشتری باید برای شما اصالت داشته باشد. درواقع اصالت قائل‌شدن برای مشتری مورد دیگری در اجایل است.
او موضوع بعدی در اجایل را انعطاف‌پذیری دانست و گفت: «پاسخ‌گویی سریع به تغییرات، بسیار مهم‌تر از برنامه‌ای از پیش تعیین‌شده است و این سوال را باید از خود بپرسیم که چقدر انعطاف‌پذیر هستیم و چه اندازه آغوشمان برای تغییراتی که می‌آید، باز است؟
داتین و رویکرد اجایل
مدیر بانکداری دیجیتال داتین درادامه به شیوه فعالیت داتین در این سال‌ها اشاره کرد و گفت: «شش سال بعد از شکل‌گیری فناپ، این شرکت تصمیم گرفت یک هلدینگ باقی بماند و کارهای کسب‌وکاری‌اش را در شرکت‌های زیرمجموعه‌اش انجام بدهد. بنابراین یک‌سری شرکت در زیرمجموعه خود تاسیس کرد. به این ترتیب، واحد راهکارهای بانکی که ما در فناپ شروع کرده بودیم، وارد شرکت تازه تاسیس داتین شد. در این مسیر، چالش‌هایی که از آنها صحبت شد، وجود داشتند. تیم‌های زیادی در داتین وجود دارد که همه آنها افراد متخصص و کاردرستی هستند اما اینکه چرا کار در جاهایی درست پیش نمی‌رود، پرسش مهمی است. به دلیل همین مسائل، با مفهوم اجایل آشنا شدیم و به سراغ اسکرام رفتیم. اسکرام را وارد تیم‌های تولیدی کردیم.»
پاکروان‌نژاد درباره ورود اسکرام به تیم‌های داتین گفت: «ما اسکرام و مفهوم اسپرینت را آرام‌آرام وارد تیم‌ها از جمله تیم‌های توسعه نرم‌افزار کردیم. شرکت داتین با 1700 همکار و 42 محصول نمی‌توانست مثل قبل کار کند و به این تعداد محصول و خدمت برسد. نمی‌توانست مثل امروز، پاسخ‌دهی مناسبی برای بانک‌های مختلف داشته باشد. باید چیزهایی در داتین تغییر می‌کرد و مدیران این را حس کردند. مقاومت افراد و خروج آنهایی که نمی‌توانستند این سیستم را تحمل کنند و… از هزینه‌های این تغییر بود.»
SAFe در نرم‌افزار
او در بخشی از ارایه‌ش از مفهوم SAFe و نحوه به‌کارگیری آن توسط داتین گفت: «باز هم به‌درستی همه چیز کار نمی‌کرد. مسئله فقط توسعه محصول نبود. در جایی سرور و امنیت نیاز داشتیم که دست توسعه محصول نبود. به این ترتیب، دوباره ممکن بود اولویت‌های متفاوت باشد. این‌ها باید در چنین ابعاد بزرگی با هم کار کنند. اینجا بود که چارچوب چابک مقیاس‌شده یا همان SAFe مطرح شد. در این مفهوم گفته می‌شود که فقط در تولید نرم‌افزار، از رویکرد اجایل استفاده نمی‌کنیم. در شرکت‌های بزرگ باید سطح دیگری از اجایلیتی را داشته باشید که با کل اهداف کسب‌وکاری شرکت همراستا باشد؛ نه فقط آدم‌ها بلکه اینجا فرایندها را هم تحت تاثیر قرار می‌داد و می‌گفت تمام فرایندهایی که کل شرکت می‌چیند باید این مفهوم را داشته باشد.»
پاکروان‌نژاد بدنه‌های اصلی دانش SAFe را این‌طور شرح داد: «توسعه محصول ناب (Lean Thinking) یکی از تفکرات در این حوزه است که می‌گوید باید جلوی هدررفت منابع را بگیرید. در این مقوله، استفاده مشترک از منابع گنجانده می‌شود. نکته مهم در اینجا تفکر سیستمی است. در این تفکر، باید آورده‌های کل سیستم دیده شود و در این رویکرد، صحبت از یک‌سری کهن الگوهاست که ما را کجا دچار خطا و کجا کمک می‌کند.»
او در ادامه ارزش‌های SAFe را مطرح کرد و گفت: «در SAFe، چند ارزش وجود دارد؛ اینکه همه باید با هم همراستا شوند و اگر جداجدا برای خود، اهداف دیگری داشته باشند، در یک سیستم بزرگ کار نمی‌کند. این موضوع به کیفیت ذاتی اشاره می‌کند و می‌گوید باید داخل تیم، این کیفیت تضمین شود و فرصت بعدی وجود ندارد. شفافیت مورد بعدی است و می‌گوید شرکت باید استراتژی‌هایش شفاف باشد و همه حول آن استراتژی‌ها کار را جلو ببرند. اگر این شفافیت وجود نداشته باشد افراد از کجا بدانند که در مسیر درست می‌روند و این مسیر، طبق استراتژی‌های شرکت است یا نه؟ مرحله بعدی اجرا و پیاده‌سازی است. اینکه باید کارهایی را که انجام می‌دهیم اجرا کنیم و به مرحله ارائه برسیم.»
مدیرمحصول بانکداری دیجیتال داتین در پایان چنین جمع‌بندی کرد: «باید به درس و دانشگاه اهمیت داد ولی در کنار آن باید سعی کنید این موارد را هم یاد بگیرید. فرصت‌ها در گذر هستند و اگر این فرصت‌ها را از دست بدهیم، دیگر برنمی‌گردند و باز برای خود ما هزینه دارند. ما در داتین یک بوم استراتژی داریم که در آن، استراتژی‌های چند ساله مشخص می‌شود. ارزش‌هایی که در بوم استراتژی داتین مشخص شده، با مواردی که امروز در این گفت‌وگو مرور کردیم هم‌خوانی دارد. نتیجه گرایی، انعطاف پذیری، هم‌آفرینی و درک مشتری از جمله این موارد است تا با هم، هم‌افزایی داشته باشیم.»
فایل ارائه لیلا پاکروان‌نژاد، مدیرمحصول بانکداری دیجیتال داتین در سمینار نرم‌افزاری دانشگاه صنعتی شریف را از اینجا بخوانید.
داتین
راهکارها
سرمایه‌های انسانی
ارتباطات