در سال‌های اخیر فصل جدیدی در زندگی بشر گشوده شده که شیوه دسترسی مشتریان به خدمات مالی را به‌طور چشم‌گیری متحول کرده است. فصلی با عنوان فینتک یا همان فناوری‌های مالی که باعث شده دسترسی مصرف‌کنندگان به خدمات مالی تسهیل شود. این عبارت‌ها به کسبوکارها و کمپانی‌هایی اشاره دارند که هدف آنها استفاده نوآورانه از تکنولوژی برای کارآمدترکردن خدمات مالی است.
معنای لغوی فینتک
فینتک مخفف financial technology و به معنای فناوری مالی است که به استفاده از فناوری‌های جدید برای تولید محصولات و ارائه خدمات و سرویس‌ها در صنعت مالی اشاره دارد.
فینتک از دو واژه «finance» به معنی مالی و «technology» به معنای فناوری تشکیل شده و به هر کسب‌وکاری اطلاق می‌شود که برای ارتقا یا خودکارسازی خدمات و فرایندهای مالی از تکنولوژی استفاده می‌کند. فینتک در فرهنگ‌نامه آکسفورد «برنامه‌های کامپیوتری و دیگر تکنولوژی‌هایی که برای حمایت یا فعال‌سازی خدمات بانکی و مالی استفاده می‌شوند.» تعریف شده است.
برای معادل فارسی این اصطلاح از عبارت‌های «فناوری مالی» یا «نوآوری در خدمات مالی» نیز استفاده می‌شود.
نخستین نشانه‌های ظهور فینتک
می‌توان گفت دستگاه‌های عابر بانک به‌عنوان نشانه‌های اولیه ظهور فینتک شناخته می‌شوند. اما فینتک توانسته در سال‌های اخیر به‌خوبی راه جداگانه‌ای برای خود ایجاد کند و به پیشرفت قابل ملاحظه‌ای برسد. این روزها می‌توان خدمات گسترده‌ای را از این حوزه دریافت کرد که از جمله این خدمات می‌توان به مدیریت حساب‌ها، سهام تجاری، پرداخت هزینه‌ها و فاکتورها و مدیریت بیمه اشاره کرد.
کارآفرینان و سرمایه‌گذاران به‌تازگی به این حوزه علاقه‌مند شده‌اند و کسب‌وکارهای جدید و خلاقانه‌ای در حوزه فناوری‌های مالی شروع به کار کرده‌اند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که فینتک می تواند آینده صنعت بانکداری را تغییر دهد.
کاربران فینتک چه کسانی هستند؟
به مرور زمان فینتک به زندگی همه نفوذ کرده و درحقیقت این روزها همه کاربر فینتک هستند. چراکه هر کدام از افراد حداقل یک تا دو مورد از برنامه‌های کاربردی را در تلفن همراه خود دارند و در طول هفته بارها به آن مراجعه می‌کنند. بر این اساس می‌توان کاربران فینتک را به دو بخش کسب‌وکار به کسب‌وکار (B2B) و کسب‌وکار به مشتری (B2C) تقسیم کرد.
کسب‌وکار به کسب‌وکار
پیش از توسعه فینتک، مشاغل برای دریافت وام و تأمین مالی به‌صورت حضوری به بانک‌ها مراجعه می‌کردند اما با ظهور فینتک می‌توانند به‌راحتی و از طریق موبایل، وام، تأمین مالی و سایر خدمات مالی را دریافت کنند.
علاوه بر این، سیستم عامل‌های مبتنی بر ابر و حتی خدمات مدیریت ارتباط با مشتری وجود دارد و خدماتی را فراهم می‌کند که به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا با داده‌های مالی تعامل داشته و به بهبود خدمات خود کمک کنند.
کسب‌وکار به مشتری
برنامه‌های زیادی وجود دارد که کار کسبوکارها و مشتریان را راحت کرده است. برنامه‌های پرداخت نقدی به مشتریان امکان انتقال پول از طریق اینترنت یا تلفن همراه را می‌دهند و برنامه‌های بودجه‌بندی نیز به مشتریان این امکان را می‌دهند تا امور مالی و هزینه‌های خود را مدیریت کنند.
کاربردهای فینتک
هرچند با شنیدن اصطلاح فینتک یاد استارت‌آپ‌ها و فناوری‌های درحال تغییر در ذهن تداعی می‌شود اما شرکت‌ها و بانک‌های سنتی نیز برای تحقق اهداف خود به‌طور پیوسته از سرویس‌های فینتک استفاده می‌کنند. درواقع صنعت فینتک درحال تقویت‌کردن برخی حوزه‌های مالی است که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.
1- بانکداری
همراه‌بانک‌ها بخش بزرگی از صنعت فینتک هستند. در دنیای امور مالی شخصی، مصرف‌کنندگان به‌طور فزاینده‌ای خواستار دسترسی آنلاین و آسان به حساب‌های بانکی خود، خصوصا با استفاده از تلفن همراه هستند. درحال حاضر اکثر بانک‌ها، برخی از خدمات خود را با استفاده از همراه‌بانک به مشتریان ارائه می‌دهند.
2- ارزهای دیجیتال و بلاکچین
ظهور و اجرای فینتک در دنیا، همزمان با تولد ارزهای دیجیتال و بلاکچین بوده است. بلاکچین، تکنولوژی‌ای است که به استخراج کریپتوکارنسی و استقرار بازار آن کمک می‌کند، این درحالی است که پیشرفت تکنولوژی ارزهای دیجیتال را می‌توان هم به بلاکچین و هم به فینتک وابسته دانست.
اگر‌چه بلاکچین و ارزهای دیجیتال، تکنولوژی‌های منحصربه‌فردی هستند که می‌توان آنها را خارج از حوزه فینتک در نظر گرفت، اما از نظر تئوری، هر دو نیاز مبرمی به برنامه‌های کاربردی دارند تا بتوانند فناوری مالی را جلو ببرند.
3- سرمایه‌گذاری و پس‌انداز
در سال‌های اخیر فینتک باعث افزایش تعداد اپلیکیشن‌های سرمایه‌گذاری و پس‌انداز شده است. درحالی که این اپلیکیشن‌ها از نظر رویکرد متفاوت هستند، اما هر کدام از ترکیب روش‌های پس‌انداز و سرمایه‌گذاری خودکار با پول کم، مانند افزایش اعتبار، امتیاز یا موجودی کیف پول در هر خرید، برای معرفی مصرف‌کنندگان و افراد دیگر به بازارها استفاده می‌کنند.
4- صنعت پرداخت
جابه‌جایی و انتقال پول موضوعی است که فینتک در آن بسیار خوب عمل کرده است. در همین راستا، شرکت‌ها و اپلیکیشن‌های پرداخت ایجاد شده‌اند تا روش‌های دادوستد را تغییر دهند. با استفاده از پلتفرم‌های پرداخت موبایلی، ارسال پول به‌صورت آنلاین و دیجیتالی در هر نقطه از جهان آسان‌تر از همیشه است.
5- لندتک
فینتک با ساده‌سازی ارزیابی ریسک، سرعت‌بخشیدن به فرایندهای تائید و تسهیل دسترسی‌ها، سیستم اعتبارسنجی افراد را پیاده‌سازی می‌کند. هم اکنون میلیاردها نفر در سراسر جهان می‌توانند از طریق گوشی موبایل خود درخواست وام دهند. جهت‌گیری‌های جدید علوم داده و قابلیت‌های مدل‌سازی ریسک، اختصاص اعتبار به مردم محروم را افزایش داده است.
6- بیمه یا اینشورتک
درحالی که اینشورتک به‌سرعت درحال تبدیل‌شدن به یک صنعت مجزاست، هنوز هم زیر چتر فینتک قرار می‌گیرد. بیمه‌ها در پذیرش تکنولوژی تا حدودی کند عمل کرده‌اند؛ اما درحال حاضر بسیاری از استارت‌آپ‌های فینتک با شرکت‌های بیمه سنتی همکاری می‌کنند تا به خودکارسازی فرایندها و گسترش پوشش بیمه کمک کنند.
فینتک در ایران
در ایران هم مانند سراسر دنیا، در تمامی زیرشاخه‌های فینتک مانند پرداخت، ارزهای رمزنگاری‌شده، بیمه، تأمین مالی جمعی و… استارت‌آپ‌های شاخصی فعالیت می‌کنند. بانک مرکزی ایران در اولین موضع‌گیری خود در شهریور 1395 نسبت به فین‌تک‌های پرداختی، اعلام کرد که این فعالیت‌ها ایجاد ارزش می‌کند. درنهایت ضوابط فعالیت فین‌تک‌های پرداختی با نام پرداخت‌یاران در مهر 1396 توسط این بانک منتشر شد. انجمن فینتک، یکی از تشکل‌های تأثیرگذار در به رسمیت شناخته‌شدن کسب‌وکارهای فینتک در ایران بوده است.
چالش‌های فینتک
بخش خدمات مالی، حساسیت و ریسک بالایی را به دنبال دارد که این موضوع باعث شده تا مقرراتی بسیار سختگیرانه از سوی نهادهای حاکمیتی به‌منظور نظارت و کنترل در نظر گرفته شود؛ این درحالی است که فناوری‌های جدید باعث ایجاد تغییر با سرعت بالا می‌شوند. موضوعی که باعث شده نوآوری‌های مالی همواره با مشکل نهادهای نظارتی از جمله بانک‌های مرکزی روبه‌رو باشند.
به‌طور کلی چالش‌های فینتک را می‌توان به هفت مورد متفاوت‌بودن محیط قانونی کشورها، جذب سرمایه‌گذار در چارچوب قانون، فقدان اطمینان و قطعیت در بازار، پولشویی و کلاهبرداری، امنیت و امکان خلق پول تقسیم کرد که شرح هر کدام از این چالش‌ها در ادامه آمده است:
1- متفاوت‌بودن محیط قانونی کشورها
با وجود استقبال بالا از فینتک و تمایل کشورها و شرکت‌های بزرگ برای سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای خلاقانه، شرکت‌های نوپا هنوز با محیط‌های قانونی متعدد، سازگاری پیدا نکرده‌اند و این امر مانع از گسترش و جهانی‌شدن آنها شده است.
به‌طور کلی نسبت به سایر بازیگران حوزه فناوری اطلاعات، درصد کمی از فین‌تک‌ها به‌صورت بالقوه از قابلیت جهانی‌شدن بهره‌مند هستند. یکی از دلایل اصلی این موضوع، قوانین ملی و متفاوت‌بودن بسترهای قانونی کشورهاست؛ برای مثال بیت کوین که در بسیاری از مبادله‌های مالی رسمیت دارد و حتی در حکم پول رایج استفاده می‌شود، همچنان در بسیاری از کشورها غیرقانونی است.
2- مشکل جذب سرمایه‌گذار در چارچوب قانون
دولت‌ها معمولاً با توجه به جوان‌بودن فینتک از آنها به گرمی استقبال نمی‌کنند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری نیز معمولاً راهبردهای خود را با برنامه‌های اقتصادی دولت‌ها هماهنگ می‌کنند و جذب سرمایه‌گذاری برای فین‌تک‌ها با دشواری‌هایی همراه است. در ایران نیز به علت نوپا و ناشناخته‌بودن این موضوع، مشکل جذب سرمایه‌گذار شاید بعد از مشکلات قانون‌گذاری، مهم‌ترین مسئله این حوزه باشد.
3- فقدان اطمینان و قطعیت در بازار
فین‌تک‌ها با بهره‌برداری از چابکی ذاتی خود به نسبت بانک‌ها، مدل‌های کسب‌وکار سنتی رقبای خود را مختل کرده‌اند که سردرگمی، تردید و نوسان‌های قیمتی در بازارهای مرتبط را درپی داشته است. با توجه به تمایل سرمایه‌گذاران به کاهش ریسک و با عنایت به عدم قطعیت بالا در بازارهای مرتبط با فین‌تک‌ها، جذب سرمایه‌گذاری در این حوزه با چالش‌های فراوانی مواجه است.
4- پولشویی و کلاهبرداری
تغییرات بازارهای مالی و غیرمالی امری اجتناب ناپذیر بوده و مشتریان به‌صورت روزافزون به استفاده از نرم‌افزارهای ساده و کاربردی گرایش پیدا کرده‌اند.
از آنجا که نظارت نهادهای ملی و بین‌المللی بر زیرساخت اینترنت بسیار محدود است، خطر تقلب و پولشویی در فین‌تک‌ها بیش از سایر فعالان بازارهای مالی است و فین‌تک‌ها در آینده نه چندان دور با چالش‌های جدی تحت عناوین کنترل گردش‌های مالی، پولشویی و تأمین مالی تروریسم مواجه خواهند شد؛ ضمن اینکه فعالیت فین‌تک‌های ایرانی در سطح بین‌المللی نیز حساسیت‌های خاص خود را خواهد داشت.
5- امنیت
یکی از بزرگترین مخاطرات فناوری‌های مالی، نفوذ و حمله به دستگاه‌های پشتیبان است. فین‌تک‌ها برای توسعه برخی مدل‌های کسب‌وکار ناگزیرند به دستگاه‌های اطلاعاتی بانک‌های پشتیبان دسترسی داشته باشند. از سوی دیگر، بانک‌ها موظف‌اند از اطلاعات مشتریان خود محافظت کنند و مشتریان نیز تمایلی به افشای اطلاعات شخصی خود ندارند؛ بنابراین شرکت‌های فینتک باید با تدابیر کارآمد، اعتماد صنعت بانکی و مشتریان را جلب کرده، تضمین‌های لازم را برای محافظت از آنها درمقابل حمله‌های سایبری فراهم کنند.
6- امکان خلق پول
خلق پول حق انحصاری و قطعی بانک مرکزی است و مفاهیم نوین مانند بیت‌کوین می‌تواند در ایران و برخی کشور‌های دیگر باعث چالش‌های اساسی شود.
آینده فینتک
هیچ کس به‌طور قطع نمی‌داند فینتک چه نوآوری‌هایی را در آینده معرفی خواهد کرد اما می‌توان گفت تقاضا برای فینتک احتمالا هیچ زمانی بالاتر از میزان فعلی نبوده است. کسبوکارها و مشتریان بانکی برای مدیریت معیشت مالی خود، به‌طور فزاینده‌ای به فناوری تکیه کرده‌اند. پیش‌بینی می‌شود ادغام، مشارکت و ادامه همکاری بین بانک‌های قدیمی و فین تک‌ها به‌زودی قوت بیشتری به خود بگیرد. از سوی دیگر احتمالا شرکت‌های بیشتری راه‌اندازی می‌شوند که خدمات با ارزشی را در حوزه بلاکچین، ارزهای دیجیتال، هوش مصنوعی و تراکنش‌های همتابه‌همتا ارائه می‌دهند.
به‌طور کلی می‌توان گفت فینتک به‌صورت رسمی به یک بازیگر اصلی در اقتصاد جهانی و ساختار جامعه مدرن تبدیل شده که به‌سرعت درحال رشد و توسعه است.
پرسش‌وپاسخ
1- فینتک چیست؟
فینتک به معنای فناوری مالی است که به استفاده از فناوری‌های جدید برای تولید محصولات و ارائه خدمات و سرویس‌ها در صنعت مالی اشاره دارد. فینتک از دو واژه «finance» به معنی مالی و «technology» به معنای فناوری تشکیل شده و به هر کسب‌وکاری اطلاق می‌شود که برای ارتقا یا خودکارسازی خدمات و فرایندهای مالی از فناوری استفاده می‌کند.
2- کاربران فینتک چه کسانی هستند؟
این روزها همه کاربر فینتک هستند. چراکه هرکدام از افراد حداقل یک تا دو مورد از برنامه‌های کاربردی را در تلفن همراه خود دارند و در طول هفته بارها به آن مراجعه می‌کنند. بر این اساس می‌توان کاربران فینتک را به دو بخش B۲B و B2C یا همان کسب‌وکار به کسب‌وکار و کسب‌وکار به مشتری تقسیم کرد.
3- فینتک با چه چالش‌هایی مواجه است؟
چالش‌های فینتک شامل مواردی از جمله متفاوت‌بودن محیط قانونی کشورها، جذب سرمایه‌گذار در چارچوب قانون، فقدان اطمینان و قطعیت در بازار، پولشویی و کلاهبرداری، امنیت و امکان خلق پول می‌شود.
اکنون و پس از خواندن این مطلب که در آن سعی شده بود فینتک به زبان ساده شرح داده شود، آیا شما هم متوجه نفوذ فینتک در زندگی خود شده‌اید؟ نمودهای این اصطلاح نو در کدام یک از جنبه‌های زندگی شخصی و کاری شما پررنگ‌تر است؟
داتین
راهکارها
سرمایه‌های انسانی
ارتباطات