در دنیای امروز که بسیاری از کسبوکارها نمیتوانند بهتنهایی فعالیت کنند، گروههای اقتصادی نقش اصلی را ایفا میکنند. بنابراین سرمایهگذاران، بانکها و تحلیلگران نیاز دارند تا یک تصویر کامل از صورتهای مالی شرکتهای هلدینگ، گروههای صنعتی و حتی استارتاپهایی که شرکتهای تابع دارند، ببینند. صورتهای مالی تلفیقی همان تصویر کامل است.
چیستی و چرایی تلفیق
صورتهای مالی تلفیق، گزارشی است که عملکرد مالی یک گروه اقتصادی را به شکل یکپارچه نمایش میدهد؛ بهطوری که همه شرکتها یک واحد تجاری محسوب میشوند و در آن داراییها، بدهیها، حقوق مالکانه، درآمدها، هزینهها و جریانهای نقدی واحد تجاری اصلی و شرکتهای تابعه آن بهگونهای ارائه می شود که گویی متعلق به یک شخصیت اقتصادی واحد است.
بنابراین برای دستیابی به این گزارش مهم، واحد تجاری اصلی (مادر) که بر یک یا چند شرکت تابعه کنترل دارد ملزم به ارائه صورتهای مالی تلفیقی است.
نقش شرکتهای نرمافزاری در فرایند تلفیق صورتهای مالی
چندین شرکت نرمافزاری در کشور با طراحی و توسعه «سامانه جامع صورتهای مالی تلفیق» قدمهای قابل اتکایی را برای این نیاز برداشته و راهکارهایی را در اختیار سازمانهای بزرگ قرار دادهاند.
بدین شکل که یک هلدینگ که دارای چندین شرکت زیرمجموعه در حوزههای مختلف است میتواند با استفاده از سامانه صورتهای مالی تلفیق این شرکتها در پایان هر دوره مالی و در کمترین زمان ممکن، بهسادگی تصویری کامل و دقیق از عملکرد گروه خود به دست آورد. گزارشی یکپارچه که هم برای مدیران ارشد هلدینگ مفید است و هم برای سرمایهگذاران و سهامداران.
تلفیق مالی یک مجموعه، اغلب اوقات با چالشهایی مواجه است و گاهی وجود روابط مالی پیچیده، کار حسابدارها را به یک معمای واقعی تبدیل میکند.
از نمونه چالشهای عملیاتی در فرایند تلفیق مالی در سازمانها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم یکنواختی اطلاعات مالی
تفاوت در نرمافزارهای مالی مورد استفاده در شرکتهای تابعه، تفاوت در ساختار کدینگ حسابها و نبود هماهنگی در زمانبندی ثبتها و بستن حسابها باعث عدم یکنواختی اطلاعات مالی میشود.
شناسایی و حذف معاملات درون گروهی
دشواری در شناسایی معاملات و ماندههای بین شرکتی، مغایرت در مبالغ تاریخ یا طرف مقابل معامله و نبود ماژول یکپارچه برای حذف خودکار این اقلام، حذف معاملات درون گروهی را پیچیده میکند.
ارزیابی و تعدیل سرمایهگذاریها
لزوم اعمال تعدیلات اولیه در تلفیق نخستین و مغایرت بین ارزش دفتری سرمایهگذاری و ارزش خالص دارایی شرکت زیرمجموعه، دلیل دشواری ارزیابی و تعدیل سرمایهگذاریها میشود.
کنترل داخلی ناکارآمد
نبود یک نظام کنترلی موثر بر فرایند گزارشدهی مالی شرکتهای زیرمجموعه و عدم وجود هماهنگی سازمانی بین واحدهای مالی شرکت اصلی و شرکت تابعه، یک کنترل داخلی موثر را غیرممکن میسازد.
عدم درک مشترک از استانداردهای حسابداری
تفسیر متفاوت از استانداردها در میان واحدهای مختلف و نبود آموزش منسجم درباره اصول تلفیق، استفاده یکنواخت و یکسان از استانداردهای حسابداری را از میان میبرد.
محدودیتهای زمانی
فشردگی برنامه زمانی برای ارائه گزارشهای تلفیقی پایان سال، اختلال در اکثر برنامهها و روندهای سازمانی به وجود میآورد.
نبود سامانههای هوشمند تلفیق
اتکا به اکسل و فایلهای دستی برای جمعآوری دادهها و تلفیق و نبود ابزار گزارشگیری هوشمند و خودکار جهت انجام تعدیلات لازم ایجاد خطا، مغایرت و عدم اتکا به دادهها را در صورتهای مالی افزایش میدهد.
بنابراین تهیه تلفیق صورتهای مالی، یکی از پیچیدهترین فرایندهای مالی در شرکتهای چند زیرمجموعه است. در ادامه توضیح خواهیم داد که اینگونه سامانه مالی چگونه این چالشها را در تهیه تلفیق مدیریت میکند:
جمعآوری و یکپارچهسازی دادهها
اطلاعات مالی از شرکتهای زیرمجموعه که دارای ساختارهای متفاوتی است از طریق این سامانه جمعآوری و استانداردسازی میشود. این بدین معناست که دیگر نیازی به جمع آوری دستی اطلاعات از اکسلها و فایلهای پراکنده نیست.
کدینگ مالی یکسان در کل گروه
با طراحی و اجرای کدینگ مالی استاندارد و واحد، مغایرت بین دفاتر کاهش یافته و فرایند تطبیق سرفصلها سادهتر میشود.
حذف معاملات درون گروهی
یکی از مهمترین گامها در تلفیق، حذف اثر معاملات بین شرکتهاست و یک سامانه مالی تلفیق میتواند این حذف را بهطور خودکار و بر اساس الگوریتمهای تطبیق انجام دهد.
تطبیق با استانداردهای حسابداری
سیستمهای مالی شرکتهای تامینکننده غالبا از استانداردهای بینالمللی مانند IFRS و استانداردهای ایران تبعیت میکنند.
انجام محاسبات پیچیده تلفیقی
محاسبات پیچیدهای مانند محاسبه سهم سایر سهامداران و مالکان غیراصلی، حسابهای بین شرکتی، تعدیل سرمایهگذاری و سایر مراحل تلفیق، بهطور خودکار با دقت بالایی صورت میگیرد.
تهیه صورتهای مالی تلفیقی نهایی
در نهایت، سامانه صورتهای مالی تلفیقی (صورت وضعیت مالی، صورت سود و زیان و صورت جریان وجه نقد) را طبق استانداردهای حسابداری (مانند IFRS یا استانداردهای ایران) تهیه میکند.
نگاهی به تلفیق مالی ایران و سایر کشورها
در ایران، تلفیق بیشتر یک فرایند فنی یا حسابداری است که بیشتر در شرکتهای بزرگ یا هلدینگها برای تهیه صورتهای مالی استفاده میشود. اما در کشورهای پیشرفته، تلفیق نه تنها ابزار گزارشگری مالی، که یک نگرش مدیریتی است و تمام واحدها، منابع و اطلاعات را در راستای خلق یک ارزش و هدف، هماهنگ میکند.
در کشورهای توسعهیافته مانند آلمان، استرالیا و آمریکا از استانداردهای بینالمللی بهصورت اجباری، شفاف و ساختاریافته استفاده میشود اما در ایران به شکل محدودی از استانداردهای بینالمللی بهره گرفته میشود.
بهعنوان مثال، سیستمهای ERP امکان تعریف چند دفتر مالی را دارند که بهطور خودکار، هر تراکنش و اطلاعات مالی را بهصورت موازی و با تبدیل آن به ارز محلی در یک دفتر، طبق استانداردهای جهانی و در دفتری دیگر طبق الزامات محلی آن کشور ثبت و نگهداری کرده و سپس ارز را به ارز گروه (مثلا دلار آمریکا یا یورو) تبدیل و در دفتر تلفیقی وارد میکند. بهطوری که نرخ تبدیل از بانک مرکزی یا سرویس ارزی بهصورت اتوماتیک گرفته میشود.همچنین تعدیلات مالیاتی، اختلافات زمانی و تفاوتهای گزارشدهی بهصورت یکپارچه و خودکار اعمال میشود.
یکی از بهترین نمونهها در اجرای دقیق و شفاف تلفیق مالی، کشور آلمان است. حسابداری و حسابرسی در این کشور، از نظر انضباط و صحت دادهها بسیار پیشرفته است. شرکتهای بزرگی مانند Siemens یا Volkswagen دارای ساختارهای پیچیده با صدها شرکت تابعه هستند که تلفیق مالی در آنها کاملا حرفهای و منطبق با IFRS انجام میشود.
منابع:
- سازمان حسابرسی. استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی (IFRS)، مجموعه ترجمهشده، تهران: انتشارات سازمان حسابرسی.
